Welke soorten ondersteuning bij communicatie zijn er?
Welke soorten ondersteuning bij communicatie zijn er? In de beginfase van de doofheid, zal de communicatie vooral verlopen door het opschrijven en lezen. Iemand die pas doof is, heeft nooit spraakafzien of gebaren geleerd. Communiceren met behulp van pen en papier lijkt dan de enige uitkomst. Dit gaat niet snel, en vraagt wederzijds veel inspanningen. Maar er zijn in het hedendaagse moderne tijdperk meerdere opties om de communicatie de verbeteren:
- Schrijftolk
- Spraakafzien
- Nederlands met ondersteunende Gebaren (NmG)
- Gebarentolk
Schrijftolk
De schrijftolk typt met een speciaal toetsenbord alles in wat er wordt gezegd, en de dove of slechthorende persoon kan dit meteen lezen op het scherm van een laptop, tablet of op een mobiele telefoon. Het speciale toetsenbord (een zgn. Velotype) werkt met lettergrepen in plaats van losse letters. Dit verhoogt de typesnelheid. De Hogeschool van Utrecht biedt aan het instituut voor Gebaren, Taal & Dovenstudies een tweejarige opleiding tot schrijftolk op bachelor-nivo. Er zijn in ons land momenteel ongeveer 100 geregistreerde schrijftolken aan het werk. Je kunt ze inzetten voor alle mogelijk denkbare situaties. Van een werkoverleg of vergadering tot aan cursussen en feestjes. Ook zijn er tegenwoordig enkele mobiele schrijftolken die je bij bijvoorbeeld rondleidingen kunt inzetten. (link naar schrijftolkpagina)
Nederlands met ondersteunende Gebaren
Eén andere vorm van communicatie is Nederlands met ondersteunende Gebaren (NmG). Hierbij spreek je gewoon Nederlands, en daarbij maak je gebaren. Op deze manier wordt het Nederlands visueel gemaakt. Je houdt dus gewoon de Nederlandse grammatica en uitdrukkingen aan.
Tijdens de cursussen NmG leert u dus het gesproken Nederlands te ondersteunen met gebaren. Maar er is ook aandacht voor andere zaken, zoals mimiek en lichaamshouding, hoe moet je als dove kijken (de ogen moeten immers het werk van de oren overnemen), hoe roep je een dove, etc.
Een cursus NmG is niet hetzelfde als een cursus Nederlandse Gebarentaal (NGT). NGT is de natuurlijke taal van doofgeboren mensen. Het is een aparte taal, met een eigen grammatica, eigen woordenschat (gebarenschat) en eigen uitdrukkingen. Als je plots- of laatdoof bent geworden zal in principe veelal gekozen worden voor een NmG-cursus omdat die vorm van gebarentaal ook het beste aansluit bij de gesproken taal die de plots- of laatdove al gewoon is.
Spraakafzien
Spraakafzien (vroeger vaak liplezen genoemd) is het aflezen van klanken van iemands mond gecombineerd met informatie uit non-verbale informatie zoals gezichtsuitdrukkingen en lichaamstaal. Met spraakafzien is niet alles te verstaan wat iemand zegt. De letters a en o zijn duidelijk te zien aan de mondvorm. Maar de letters k en g zitten achter in de keel en zijn niet af te lezen. Ook het verschil tussen de p, b, en m is niet te zien. Klassiek voorbeeld zijn de woorden paard, baard en maart; om te weten welke woord is gezegd, is de hele zin nodig. Dat betekent dus ook dat in "telegramstijl" spreken uit den boze is. Evenals te weinig of te veel articulatie. Voor het leren van spraakafzien kan men na verwijzing van een arts terecht bij een logopedist. Het audiologisch centrum heeft adressen van logopedisten die ervaring hebben met het leren van spraakafzien. De ene persoon leert sneller spraakafzien dan de andere. Als men geleidelijk doof wordt, is men vaak al ingesteld op het mondbeeld. Maar de mate waarin men uiteindelijk leert spraakafzien, verschilt van persoon tot persoon. Omdat niet alle klanken afzonderlijk zichtbaar zijn, wordt gezegd dat maximaal 25%-30% van hetgeen gezegd wordt, af te lezen is. Bij de GGMD kunt u ook terecht voor een training in spraakafzien. (link naar GGMD)
Gebarentolk
Op het moment dat u de gebarentaal goed onder de knie heeft, kunt u er ook voor kiezen om in de communicatie met anderen, die de gebarentaal niet machtig zijn, een gebarentolk in te zetten. (Link naar gebarentolkenpagina)
Wij, als Stichting adviseren de plots- en laatdoven om voor de gebarencursussen en de cursus spraakafzien contact op te nemen met de GGMD voor doven en Slechthorenden.(link)